Mangan (Mn), Manganez
Manganez (Mn) bitkiler büyüme ve üremesi için gerekli 17 esas elementten biridir. Diğer mikro besinler gibi Mn de bitkiler için kritik öneme sahiptir, düşük miktarlarda gereklidir. Ancak bitki büyümesi için başlıca besin maddelerinden biridir.
Bitkilerdeki normal Mn konsantrasyon aralığı tipik olarak 20 ile 300 ppm'e kadardır. Mn konsantrasyonu 15 ila 20 ppm'in altına düştüğünde, eksikliği sıklıkla ortaya çıkar (Tablo 1).
Mahsul |
Mn yeterlik aralığı, ppm |
Duyarlılık |
Mısır |
30-150 |
Orta |
Soya Fasulyesi |
20-100 |
Yüksek |
Yonca |
30-100 |
Orta |
Buğday |
20-200 |
Yüksek |
Şeker pancarı |
30-150 |
Yüksek |
Sorgum |
18-190 |
Yüksek |
Pamuk |
25-350 |
Düşük |
Patates |
30-200 |
Orta |
Manganez bitkiler tarafından genellikle Mn2+ formunda ve organik şelatlı / kompleksli formda alınır. Bitki kökleri aşağıdaki gibi Mn alımına yardımcı olan eksüdalar salgılar bırakır bu salgılar içerik olarak moleküler ağırlıklı organik asitler içerir. Bitkiler içinde Mn çoğunlukla enzim aktivatörü olarak işlev görmesinin yanı sıra bazı enzimlerin de bileşenidir. Mn fotosentez reaksiyonları için gereklidir ve fotosentezde oksijen çevriminde rol oynar. Fotosentezle Lignin sentezi hücre duvarlarına güç ve sertlik kazandırır, bu işlemler Mn'ye bağlı ilerler. Manganez kök büyümesi için de gereklidir.
Topraktaki Manganez
Yerkabuğunda yaklaşık yüzde 0,11 oranında Manganez (Mn) bulunur. Topraktaki toplam Mn genellikle yaklaşık 20 ila 3.000 ppm (yüzde 0,002 ila 0,30arasına denk gelir) arasında değişir, ancak bu toplamın yalnızca bir kısmı bitki tarafından kullanılabilir. Toprak çözeltisindeki en yaygın Mn formu, genellikle organik bileşikler tarafından kompleks haline getirilen Mn2+ 'dir.
Toprak çözeltisindeki Mn2+ konsantrasyonu yüksek oranda pH'a bağlıdır ve her birim pH artışında seviyeler yaklaşık 100 kat azalır. Bu nedenle, toprak pH'ı düştükçe bitki tarafından kullanılabilir Mn2+ artar, Bu nedenle alkali topraklarda eksikliklerin görülme olasılığı daha yüksektir.Manganın kimyasal olarak bir çok yükselgenme değeri vardır +2,+3,+5, +7 gibi bunlardan sadece +2 değerli iyonu bitki tarafından kullanılır ve elektron transfer zincirinde kullanılabilir.
Manganezin diğer ucunda, toprak pH'ı çok düşükse (<5) Mn hassas ürünler için toksik olabilir. Bitkisel Mn eksiklikleri en sık yüksek pH'lı (alkali) topraklarda ve doğal olarak Mn bakımından düşük olan topraklar da gözlenir. Kullanılamayan Mn şelatlarının oluşumunu destekleyen turba ve çamur gibi yüksek organik maddeli topraklarda da Mangan eksikliği şeklinde sorun oluşturabilir.
Yüksek bakır (Cu), demir (Fe) veya çinko (Zn) seviyelerinin antagonist davranış nedeni ile Mn2+ alımını azaltabileceği de unutulmamalıdır. En yaygın ekstraktan Mn için toprak analizinde kullanılan şelatlama maddesi DTPA gibi kimyasal 'dır ancak daha organik menşeli şelatlı manganezli gübreler gelişmiş ülkelerde kullanılagelmektedir, mesela Aminoasit, Sitrik asit, Askorbik asit, Gulutamik Asit şelatlı olanlar bunlara örnektir.
Manganez Eksikliği Belirtileri
Manganez, diğer birçok mikro besin maddesi gibi, bitkilerde immobil/hareketsizdir. Bu önemli bir noktadır çünkü eksiklik belirtilerinin ilk olarak genç yapraklarda ortaya çıkacağı anlamına gelir çünkü bitki yaşlı dokulardan Mn'yi kolayca atamaz. Bazı ürünler Mn eksikliğine karşı diğerlerinden daha hassastır. Hassas ürünler arasında soya fasulyesi, küçük tahıllar, yer fıstığı, kabakgiller, soğan, bezelye, turp ve fasulye bulunur. Seçilen ürünler için semptom açıklamaları aşağıda verilmiştir.
Soya fasulyesi: Üst yapraklar önce damarlar arasında klorotik hale gelirken damarlar yeşil kalır. Yeni yapraklar önce soluk yeşil, sonra soluk sarı olur. Eksiklik daha şiddetli hale geldikçe kahverengi, ölü alanlar ortaya çıkar. Bazı araştırmalar, ancak hepsi değil, geleneksel çeşitlerden daha fazla katkı sağlar hazır-glifoseyt soya fasulyelerinin Mn'ye daha duyarlı olabileceğini göstermiştir.
Mısır: Eksiklik olan bitkiler bodur görünür kısa, ince saplı ve soluk yeşil sarı yapraklara sahiptirler. Eğer eksiklik şiddetli ise, yapraklar soluk sarıya döner ve yaprak iç kısımlarında beyaz benekler görülür klorotik alanlar oluşur. Semptomlar önce genç yapraklarda gözlenir.
Pamuk: Genç yapraklar önce etkilenir. Onlar çukurlaşır ve sarımsı-gri veya kırmızımsı-gri renkte yeşil damarlı görünürler. Aşırı pH'ı düşük topraklarda Mn' toksik olabilir. Bu durum buruşuk yaprak olarak adlandırılır.
Küçük tahıllar: Yulaf bu sınıf içinde en hassas olanıdır. Yulafta Mn eksikliği bazen "gri benek" olarak adlandırılır ve genellikle üç ila dört yaprak aşamasında yeni yaprağın kenarında gri oval şekilli bir leke olarak başlar. Leke yavaş yavaş tüm yaprağa yayılabilir veya birçok leke gelişebilir. Buğday ve arpada, bitkiler genç yapraklarda yaprak boyunca uzanan sarı paralel çizgiler geliştirir. Mümkün olan yerlerde tarla semptomlarını bitki doku analizi ile doğrulamak her zaman iyi bir fikirdir.
Soğan: Mn eksikliğine en duyarlı sebze ürünlerinden biri soğandır. Dış yapraklar çizgili interveinal kloroz gösterir ve ilerleyen nekroz ile uç yanığı gelişir. Bodur bitkiler ve gecikmiş kabarma da belirtiler arasındadır.
Manganez ile Gübreleme
Manganez sülfat (MnSO4), Mn gübre kaynakları arasında en yaygın olanıdır. Şelatlar, klorürler, oksitler ve oksisülfatlar dahil olmak üzere başka birkaç Mn gübre kaynağı daha vardır (Tablo 2).
Kaynak Kimyasal ismi |
Kimyasal Formül |
Mn içeriği, % |
Manganez Sulfat |
MnSO4·H2O |
30-33 |
Mangan(II) Klorür |
MnCl2 |
17 |
Mangan(II) Karbonat |
MnCO3 |
31 |
Manganez (IV)Oksit |
MnO2 |
63 |
Manganez (II) Oksit |
MnO |
41-68 |
Şelatlı Mangan |
MnEDTA |
12 |
Manganez Fritleri |
|
10-25 |
Tablo 2. Manganez gübre kaynakları, formülleri ve Mn içeriği.
Manganez gübresi toprağa serpilebilir, yapraktan sprey olarak uygulanabilir. Mn uygulama oranları büyük ölçüde aşağıdakilere bağlıdır;Topraktan ve yapraktan uygulamalarda gübre üzerinde yazan oranları kullanınız. Yapraktan uygulamalarda özellikle şelatlı uygulamalar bitkiye daha hızlı geçmektedir, özellikle alkali / pH sı yüksek topraklarda tercih edilir. Bu nedenle pH koşulları önemlidir, pH yüksekse manganez tuzları suda çözünmez ve bitkiye geçişi zor olur. Toprak-Mn temasını en aza indirmek ve böylece toprak-Mn reaksiyonlarını gecikmesini önlemek için yaprak uygulaması tercih edilir.
Ayrıca, alkali topraklarda Mn'nin asit oluşturan/ içeren gübrelerle birlikte uygulanması (örn. elemental S ve amonyum-N) kullanılabilirliğin uzamasına yardımcı olabilir. Suda çözünen Mn gübreleri uygulandığında iyi Mn kaynaklarıdır ancak sınırlı çözünürlüğe sahip Mn kaynakları (örneğin oksitler veya oksisülfatlar) sadece toprak uygulamaları için kullanılmalıdır ve 0,1 ila 0,15 mm'den daha küçük partikül boyutlarında ince öğütülmüş olmalıdırlar.
Mn şelatlarının toprağa uygulanmasıyla, şu hususlara dikkat edilmelidir Şelatlama özelliği kısa ömürlü olabilir (EDTA gibi), çünkü şelatlama maddesi toprakta hızla daha kararlı demir (Fe2+, Fe3+) şelatları oluşturur ve manganezi toprağa bırakır. Bunun içindir ki Bazılarının MnSO4 formları toprak uygulaması için önerilir.
Eksiklik durumunda yapraktan uygulamalar derhal yapılmalıdır semptomlar ortaya çıkarsa uygulamalar tekrar edilmelidir. Mn'nin glifoseyt içeren gübrelerle karıştırılmasından kaçınılmalıdır, çünkü bu ikisi istenmeyen kompleksler oluşturabilir.
Kaynaklar:
1. https://www.tfi.org/sites/default/files/tfi-manganese.pdf, Translated by Dr. Aydin Demircan.
2. Brouder, S. et al. 2003. Purdue University Cooperative Extension Service. Agronomy Guide AY-276-W.